Zamki Joannitów

Zamek Joannitów w Słońsku

Jedynie dwa zakony rycerskie budowały zamki na ziemiach dzisiejszej Polski, Krzyżacy i Joannici. Zamki krzyżackie spotkamy głównie na Mazurach i Pomorzu środkowym, z kolei Joannici budowali swoje zamki raczej w północno-zachodniej Polsce (patrząc na współczesne granice). Joannici byli dość prężnie działającym zakonem, podobnie zresztą jak Templariusze. Na terenie nazywanym później Nową Marchią, a także w pobliżu tych ziem obydwa zakony miały swoje komandorie. Uposażali je książęta pomorscy, wielkopolscy, Brandenburgia też nie była przeciwna kolonizacji.

Po likwidacji zakonu Templariuszy znaczna część ich majątku przejęli Joannici, część później odkupili. W ten sposób w XIV wieku na tamtych terenach było dość dużo komandorii Joannitów. Joannici korzystali z opieki margrabiów brandenburskich, nawet jeśli komandorie były poza ich granicami. Z czasem powstał najpierw nieformalny, a później usankcjonowany porozumieniem z Heimbach w 1382 Baliwat Brandenburski. Baliwat cieszył się dużą autonomią w ramach zakonu Joannitów, a jednocześnie był pod wpływem margrabiów brandenburskich.

Jeśli mówimy o zamkach Joannitów to budowali je właśnie Joannici z baliwatu Brandenburskiego. Duży zamek powstał od podstaw na dawnym majątku Templariuszy w Łagowie, który Joannici odkupili od margrabiów. Zamek w Łagowie Joannici zbudowali całkiem w nowym miejscu, bliżej szlaku handlowego, którego mieli pilnować. Murowany zamek w początkowej fazie był prosty: dom mieszkalny, mur obwodowy, wieża i brama. Przez lata zamek stopniowo rozbudowywano i umacniano. Wojny oszczędziły zamek i dzisiaj w zamku urządzono hotel.

Duży zamek w Swobnicy w księstwie szczecińskim zbudowano po konflikcie z Chojną i okolicznym rycerstwem z Nowej Marchii. Joannici mieli wówczas umocnioną komandorię w Rurce, blisko granicy. Hasso von Wedel i mieszczanie z Chojny przekroczyli granicę, splądrowali majątek w Rurce i uwięzili komandora. Joannici wyjednali zgodę na budowę zamku nieco dalej, w Swobnicy i zamek budowano po 1377 roku.

Stolica Baliwatu Brandenburskiego początkowo nie była ustalona. Herrenmeister, czyli przełożony Baliwatu stacjonował w jednej z komandorii. Dopiero w 1426 roku Joannici odkupili rycerski zameczek w Słońsku i przystosowali go do celów siedziby komendanta Baliwatu. Zamek w Słońsku był rozbudowywany w połowie XV wieku, a w 1638 roku spłonął. Odbudowę zamku rozpoczęto dopiero po 1661 roku na polecenie baliwa, którym był sławny Jan Maurycy von Nassau-Siegen. W zasadzie był to już pałac, chociaż miał jeszcze elementy budowli obronnej, które stopniowo rozbierano do końca XVIII wieku. Zamek Joannitów w Słońsku przetrwał wojny, ale spłonął w 1975 roku, w dość dziwnym pożarze.